Risk Değerlendirmesi ve Uygulama Planı

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 4 üncü maddesine göre risk değerlendirmesi, işyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları ifade eder. Ayrıca, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın 10 uncu maddesine göre ise işverenler, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür.
Bu doğrultuda, 29.12.2012 tarih ve 28512 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’nde risk değerlendirmesi çalışmalarının yöntem ve esasları belirtilmiştir.

Erzurum OSGB tarafından İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği’ne uygun olarak, firmanızda gerçekleştirilecek risk değerlendirmesi çalışmasında aşağıdaki aşamalar izlenmektedir. Risk değerlendirmesi çalışmaları, Yönetmelik hükümlerine uygun olarak oluşturulan risk değerlendirme ekibi ile birlikte yapılmaktadır.

Tehlike Tanımlama

Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işyerine ilişkin ilgisine göre asgari olarak aşağıda belirtilen bilgiler toplanır.

1. İşyeri bina ve eklentileri.
2. İşyerinde yürütülen faaliyetler ile iş ve işlemler.
3. Üretim süreç ve teknikleri.
4. İş ekipmanları.
5. Kullanılan maddeler.
6. Artık ve atıklarla ilgili işlemler.
7. Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar.
8. Çalışanların tecrübe ve düşünceleri.
9. İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak çalışma izin belgeleri.
10. Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri ile sağlık gözetimi kayıtları.
11. Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu.
12. İşyerinin teftiş sonuçları.
13. Meslek hastalığı kayıtları.
14. İş kazası kayıtları.
15. İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olaylara ilişkin kayıtlar.
16. Ramak kala olay kayıtları.
17. Malzeme güvenlik bilgi formları.
18. Ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları.
19. Varsa daha önce yapılmış risk değerlendirmesi çalışmaları.
20. Acil durum planları.
21. Sağlık ve güvenlik planı ve patlamadan korunma dokümanı gibi belirli işyerlerinde hazırlanması gereken dokümanlar.

Tehlikelere ilişkin bilgiler toplanırken aynı üretim, yöntem ve teknikleri ile üretim yapan benzer işyerlerinde meydana gelen iş kazaları ve ortaya çıkan meslek hastalıkları da değerlendirilir.
Toplanan bilgiler ışığında; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatta yer alan hükümler de dikkate alınarak, çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal, ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır.

Risklerin Belirlenmesi ve Analizi

Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur.
Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir.
Analizin ayrı ayrı bölümler için yapılması halinde bölümlerin etkileşimleri de dikkate alınarak bir bütün olarak ele alınıp sonuçlandırılır.
Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir.

Risk Kontrol Adımları

Risklerin kontrolünde şu adımlar uygulanır.

• Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır.
• Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır.

1. Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi.
2. Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması.
3. Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi.

• Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması: Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi ya da işyeri bölümü, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur.
• Uygulamaların izlenmesi: Hazırlanan planların uygulama adımları düzenli olarak izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek gerekli düzeltici ve önleyici işlemler tamamlanır.

Risk kontrol adımları uygulanırken toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi ve uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanır. Belirlenen risk için kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra yeniden risk seviyesi tespiti yapılır. Yeni seviye, kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise bu maddedeki adımlar tekrarlanır.

Dokümantasyon

• Risk değerlendirmesi asgari aşağıdaki hususları kapsayacak şekilde dokümante edilir.
• İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.
• Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri.
• Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi.
• Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı.
• Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler.
• Tespit edilen riskler.
• Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler.
• Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları.
• Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi.

Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur.

• İşveren veya işveren vekili.
• İşyerinde sağlık ve güvenlik hizmetini yürüten iş güvenliği uzmanları ile işyeri hekimleri.
• İşyerindeki çalışan temsilcileri.
• İşyerindeki destek elemanları.
• İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar.

İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir.
Risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu işveren veya işveren tarafından ekip içinden görevlendirilen bir kişi tarafından da sağlanabilir.
İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilerin görevlerini yerine getirmeleri amacıyla araç, gereç, mekân ve zaman gibi gerekli bütün ihtiyaçlarını karşılar, görevlerini yürütmeleri sebebiyle hak ve yetkilerini kısıtlayamaz.
Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişiler işveren tarafından sağlanan bilgi ve belgeleri korur ve gizli tutar.

Yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli işyerlerinde sırasıyla en geç iki, dört ve altı yılda bir yenilenir.
Aşağıda belirtilen durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir.

• İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması.
• İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi.
• Üretim yönteminde değişiklikler olması.
• İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi.
• Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması.
• Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi.
• İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması.

Risk değerlendirmesi sonucunda belirlenen kontrol önlemlerinin yerine yetirilmesi için; sorumlu kişi, termin ve gerekli kaynakların belirtildiği Uygulama Planı yapılmalıdır. Uygulama planının takibinin yapılarak eksiklik ve yetersizliklerin belirlenmesi de büyük önem kazanmaktadır.

Risk değerlendirme ekibi tarafından hazırlanan raporun her sayfasının paraflanması ve son sayfasının ekip üyeleri tarafından imzalanması gerekir.